Ndërsa tensionet gjeopolitike rriten dhe kriza klimatike bëhet gjithnjë e më urgjente, Bashkimi Evropian po kërkon të përmirësojë lidhjet energjetike midis shteteve anëtare, transmeton KFVA.

Duke vepruar në bashkim në vend të një blloku të fragmentuar, BE-ja do të jetë në gjendje të “rrisë sigurinë e furnizimit me energji elektrike dhe të integrojë më shumë burime të rinovueshme në tregjet e energjisë”, tha Komisioni Evropian.

Sipas Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë (IEA), importet dhe eksportet e energjisë elektrike midis vendeve anëtare evropiane të OECD-së janë rritur ndjeshëm gjatë dy dekadave të fundit, transmeton KFVA.

Por, cilat vende kanë normat më të larta të importit neto – që do të thotë se blejnë më shumë energji elektrike sesa shesin? Dhe cilat vende janë eksportuese neto, duke shitur më shumë energji elektrike sesa blejnë?

Midis 35 vendeve evropiane në vitin 2024, 13 ishin eksportuese neto të energjisë elektrike, ndërsa 21 ishin importuese neto, sipas Eurostat. Vetëm një vend, Qiproja, nuk raportoi importe energjie elektrike.

Varësia nga importet

Mënyra kryesore për të parë se sa mbështetet një vend në importet e energjisë elektrike, është duke parë importet neto si përqindje e përdorimit të tij total të energjisë elektrike. Nëse kjo normë është pozitive, kjo do të thotë që një vend importon më shumë energji elektrike sesa eksporton, ndërsa një shifër negative tregon se vendi eksporton më shumë sesa importon.

Midis 35 vendeve në vitin 2024, ‘importet neto si përqindje e energjisë elektrike të disponueshme për konsum përfundimtar’ ishin mesatarisht -0.5% në BE. Mesatarisht, vendet e BE-së eksportojnë më shumë sesa importojnë.

Eksportet neto më të larta në Suedi dhe Francë

Në disa vende, eksportet neto të energjisë elektrike tejkalojnë importet. Suedia mban pozicionin më të fortë me -27%, e ndjekur nga afër nga Franca me -22%.

Sllovenia (-19%), Norvegjia (-14%), Sllovakia (-13%), Çekia (-12%) dhe Austria (-10%) janë gjithashtu eksportuese të forta të energjisë elektrike.

Midis katër ekonomive më të mëdha të BE-së, Franca (-22%) dhe Spanja (-4%) janë eksportuese neto, ndërsa Gjermania (6%) dhe Italia (18%) janë importuese neto.

Jacques Percebois, profesor në Universitetin e Montpellier, vuri në dukje se vendet eksportuese neto janë ato me prodhim të konsiderueshëm hidroelektrik, si Suedia dhe Norvegjia, ose një flotë të madhe bërthamore, për shembull në Francë dhe Suedi.

Vendet importuese neto janë ato me një përqindje të lartë të burimeve të rinovueshme me ndërprerje, pasi ato importojnë shumë kur nuk ka erë ose diell.

Mund të ndodhin luhatje vjetore

Shifrat mund të ndryshojnë ndjeshëm nga një vit në tjetrin, siç është e dukshme kur krahasohen të dhënat e viteve 2024 dhe 2023.

Për shembull, ndërsa Greqia ishte një importuese neto me një normë prej 10% në vitin 2023, ajo u bë një eksportuese neto në vitin 2024 me një total prej -0.6%. Në mënyrë të ngjashme, norma e importit neto të Kroacisë u rrit ndjeshëm nga 10% në 26% gjatë së njëjtës periudhë.

Ekspertët gjithashtu i referohen përzierjes së energjisë dhe modeleve të përdorimit të energjisë elektrike në këto luhatje.

John Springford, bashkëpunëtor në Qendrën për Reformën Evropiane (CER), tha se vendet që mbështeten në gaz për të vendosur çmimin e energjisë elektrike do të kenë tendencë të importojnë më shumë energji elektrike.

“Vendet në të cilat gazi është më shpesh prodhuesi marxhinal do të jenë importues neto më të mëdhenj. Meqenëse çmimi i gazit është më i lartë dhe ata e përdorin gazin më shpesh, këto vende do të zbulojnë se importojnë më shumë nga termocentralet me çmime më të ulëta jashtë vendit”, tha ai.

Rina Bohle Zeller, udhëheqëse e programit për politikën energjetike të BE-së në Agora Energiewende, vuri në dukje se Gjermania ishte një eksportuese neto e energjisë elektrike për dy dekada përpara se të bëhej një importuese neto e energjisë elektrike në vitin 2023. Kjo vazhdoi më pas në vitin 2024.

Arsyet pas këtij ndryshimi përfshijnë “çmimet më të larta të karbonit, të cilat e kanë bërë qymyrin gjerman më pak konkurrues në tregun evropian” dhe “daljen nga puna të tre reaktorëve bërthamorë”, tha Zeller.

Ajo shtoi se një ndërtim i energjisë së rinovueshme në vendet fqinje ka rritur gjithashtu furnizimin me kosto të ulët.

Vëllimi neto: Italia importuesja më e madhe

Duke parë vëllimin neto të tregtisë së energjisë elektrike, dy ekonomi të mëdha qëndrojnë në anë të kundërta. Italia është importuesja më e madhe neto, me 51,000 GWh, e ndjekur nga Gjermania me 26,269 GWh.

Në të kundërt, Franca është eksportuesi më i madh neto i energjisë elektrike në vlera absolute, me 89,851 GWh, e ndjekur nga Suedia me 33,435 GWh.

“Franca u bë eksportuesi më i madh i energjisë elektrike në botë në vitin 2024 me eksporte neto të energjisë elektrike që arritën në një rekord prej 90 TWh, që korrespondon me më shumë se konsumi vjetor i energjisë elektrike i Belgjikës”, tha Zeller.

Kjo u nxit kryesisht nga rimëkëmbja e prodhimit bërthamor dhe një rritje prej 10% në prodhimin e burimeve të rinovueshme.

Kur perëndon dielli i Gjermanisë, lind era e Danimarkës

“Tregtia ndërkufitare e energjisë elektrike është një tipar thelbësor i sistemit energjetik të Evropës. Shkëmbime të tilla e bëjnë energjinë elektrike më të lirë për familjet dhe industrinë evropiane, ndërsa janë gjithashtu mënyra më me kosto të ulët për të garantuar sigurinë e furnizimit”, tha Zeller.

Gjithashtu lehtëson integrimin e energjisë së rinovueshme të ndryshueshme – prodhimi i së cilës luhatet në varësi të motit – duke ulur kështu emetimet e sektorit të energjisë, shtoi ajo.

“Për shembull, prodhimi i energjisë së erës në Danimarkë mund të rritet kur prodhimi diellor i Gjermanisë zvogëlohet në mbrëmje”, theksoi Zeller.