Drafti i planit të paqes SHBA-Rusi është publikuar gjerësisht dhe tani e dimë se ai propozon t’i dorëzojë ato zona të rajonit industrial lindor të Donbasit të Ukrainës, të cilat janë ende nën kontrollin ukrainas, kontrollit de facto të Rusisë së Vladimir Putinit.
Versionet e fundit të tekstit bëjnë gjithashtu thirrje që Ukraina të zvogëlojë madhësinë e forcave të saj të armatosura në 600,000 njerëz.
Por çfarë tjetër dihet rreth tekstit dhe kush do të përfitojë më shumë prej tij?
Cilat janë pikat kryesore?
Janë 28 pika kyçe dhe disa prej tyre, në pamje të parë, mund të jenë të pranueshme për Ukrainën.
Të tjera duken të paqarta dhe të pasakta.
Sovraniteti i Ukrainës do të ” konfirmohej” dhe do të kishte një “marrëveshje gjithëpërfshirëse dhe të plotë mossulmimi midis Rusisë, Ukrainës dhe Evropës” , me “garanci sigurie” të forta ose të besueshme për Kievin dhe një kërkesë për zgjedhje të parakohshme brenda 100 ditësh.
Nëse Rusia do të pushtonte Ukrainën, propozohet një “përgjigje e koordinuar ushtarake e fuqishme” së bashku me një rivendosje të sanksioneve dhe një anulim të marrëveshjes.
Edhe pse zgjedhjet janë të pamundura në Ukrainë për shkak të gjendjes së jashtëzakonshme, ato teorikisht mund të mbahen nëse nënshkruhet një marrëveshje paqeje.
Sovraniteti i Ukrainës do të ” konfirmohej” dhe do të kishte një “marrëveshje gjithëpërfshirëse dhe të plotë mossulmimi midis Rusisë, Ukrainës dhe Evropës” , me “garanci sigurie” të forta ose të besueshme për Kievin dhe një kërkesë për zgjedhje të parakohshme brenda 100 ditësh.
Nëse Rusia do të pushtonte Ukrainën, propozohet një “përgjigje e koordinuar ushtarake e fuqishme” së bashku me një rivendosje të sanksioneve dhe një anulim të marrëveshjes.
Edhe pse zgjedhjet janë të pamundura në Ukrainë për shkak të gjendjes së jashtëzakonshme, ato teorikisht mund të mbahen nëse nënshkruhet një marrëveshje paqeje.
Dorëzimi i territorit të Ukrainës dhe shkurtimi i forcave të armatosura
Ndër propozimet më të diskutueshme janë Ukraina që dorëzon territorin e saj të papushtuar dhe shkurton madhësinë e forcave të saj të armatosura.
“Forcat ukrainase do të tërhiqen nga pjesa e Oblastit të Donetskut që ato aktualisht kontrollojnë, dhe kjo zonë tërheqjeje do të konsiderohet një zonë neutrale e demilitarizuar, e njohur ndërkombëtarisht si territor që i përket Federatës Ruse. Forcat ruse nuk do të hyjnë në këtë zonë të demilitarizuar.”
Dhënia e territorit ku jetojnë të paktën një e katërta e një milioni ukrainas – qytetet e “rripit të fortesës” të Donetskut, Slovyansk, Kramatorsk dhe Druzhkivka – nuk do të jetë e pranueshme për shumicën e ukrainasve.
Rusia ka kaluar më shumë se një vit duke u përpjekur të pushtojë qytetin e Pokrovskut – Ukraina nuk ka gjasa të dorëzojë qendra kaq të rëndësishme strategjike pa luftë.
“Madhësia e Forcave të Armatosura të Ukrainës do të kufizohet në 600,000 personel.”
Ushtria e Ukrainës u vlerësua në janarin e kaluar në 880,000 personel aktiv, nga 250,000 që ishin në fillim të pushtimit në shkallë të plotë në shkurt 2022.
Ndërsa 600,000 mund të duket një numër potencialisht i pranueshëm në kohë paqeje, ky lloj kufizimi do të cenonte sovranitetin e Ukrainës.
Mund të jetë gjithashtu një numër shumë i madh për t’u pranuar nga Rusia.
“Vijat tona të kuqe janë të qarta dhe të palëkundura”, i tha përfaqësuesja ukrainase Khrystyna Hayovyshyn Këshillit të Sigurimit të OKB-së: “Nuk do të ketë kurrë njohje formale të territorit ukrainas të pushtuar përkohësisht nga Federata Ruse si rus. Ukraina nuk do të pranojë asnjë kufizim në të drejtat e saj për vetëmbrojtje ose në madhësinë ose aftësitë e forcave tona të armatosura.”
Drafti gjithashtu propozon që ” Krimea, Luhansku dhe Donetsku do të njihen de facto si ruse, përfshirë edhe nga SHBA” .
Me fjalë të tjera, Ukraina dhe vendet e tjera nuk do të kishin nevojë ta njihnin kontrollin rus me ligj.
Kjo mund t’i mundësonte Kievit të pranonte një formulim të tillë, pasi nuk do të binte ndesh me kushtetutën e Ukrainës që thotë se kufijtë e saj janë “të pandashëm dhe të paprekshëm”.
Diku tjetër, në rajonet jugore të Khersonit dhe Zaporizhzisë, vijat e frontit do të ngrinin dhe Rusia do të hiqte dorë nga zonat që ka pushtuar në zona të tjera.
E ardhmja e Ukrainës – me BE-në, por jo me NATO-n
Ka pak shanse që Ukraina të anëtarësohet në NATO së shpejti dhe Rusia në muajt e fundit e ka zbutur qëndrimin e saj ndaj kandidaturës së Ukrainës për anëtarësim në BE.
Dokumenti duket se i ofron Kievit akses në tregjet e BE-së, duke i shpërfillur pikëpamjet e 27 vendeve evropiane.
Anëtarësimi në BE dhe NATO është pjesë e kushtetutës së Ukrainës dhe një tjetër nga vijat e kuqe të Khrystyna Hayovyshyn në OKB të enjten ishte: “As nuk do të tolerojmë asnjë shkelje të sovranitetit tonë, përfshirë të drejtën tonë sovrane për të zgjedhur aleancat në të cilat duam të bashkohemi.”
Projektpropozime të tjera janë që NATO të bjerë dakord të mos stacionojë trupa në Ukrainë dhe që aeroplanët luftarakë evropianë të stacionohen në Poloni.
Kievi gjithashtu do të duhet të angazhohet të jetë një “shtet jo-bërthamor”.
Kjo duket se hedh poshtë planet e Koalicionit të Perëndimit të udhëhequr nga Mbretëria e Bashkuar dhe Franca për të ndihmuar në kontrollin e çdo marrëveshjeje të ardhshme.
Rikthimi i Rusisë nga izolimi
Disa pika i referohen rikthimit të Rusisë nga izolimi me “riintegrimin e saj në ekonominë globale” dhe ftesën për t’u rikthyer në grupin e fuqive G8.
Kjo duket shumë larg për momentin, me Putinin nën një urdhërarrest nga Gjykata Ndërkombëtare Penale.
Rusia u përjashtua nga G7 pasi pushtoi dhe më pas aneksoi Krimenë në vitin 2014 dhe Trump u përpoq ta rikthente Putinin në radhët e saj gjashtë vjet më vonë.
Nëse Mbretëria e Bashkuar, Kanadaja, Franca, Gjermania, Italia dhe Japonia ngurronin përpara pushtimit në shkallë të plotë, tani ka edhe më pak mundësi që kjo të ndodhë.
Po në lidhje me asetet e ngrira të Rusisë?
Drafti propozon që 100 miliardë dollarë nga asetet e ngrira ruse duhet të investohen “në përpjekjet e udhëhequra nga SHBA për të rindërtuar dhe investuar në Ukrainë” , me SHBA-në që merr 50% të fitimeve dhe Evropën që shton 100 miliardë dollarë investime për rindërtim.
Kjo të kujton marrëveshjen amerikane për mineralet me Ukrainën në fillim të këtij viti, e cila nxori një çmim amerikan për përfshirjen, dhe gjithashtu e la Bashkimin Evropian vetëm me fatura të majme.
Shumat që u përmendën mund të mos jenë të mjaftueshme: në fillim të këtij viti, kostoja totale e rindërtimit në Ukrainë u vlerësua në 506 miliardë euro.
Rreth 200 miliardë euro në asete të ngrira të Rusisë mbahen kryesisht nga Euroclear në Belgjikë, dhe Bashkimi Evropian po punon aktualisht për një plan për të përdorur paratë për të financuar Kievin financiarisht dhe ushtarakisht.
Pjesa tjetër e këtyre aseteve të ngrira do të shkonte në një “mjet investimi amerikano-rus” , sipas draftit, kështu që Rusia do të shihte një pjesë të parave të saj të ktheheshin, por përsëri do të kishte një përfitim financiar për SHBA-në.
Çfarë nuk është në plan?
Disa komentues kanë theksuar se plani nuk kërkon kufizime armësh për ushtrinë ose industrinë e saj të armëve të Ukrainës, edhe pse ekziston një dispozitë që thotë: Nëse Ukraina qëllon një raketë në Moskë ose Shën Petersburg, atëherë garancia e sigurisë do të konsiderohet e pavlefshme.
Por nuk vendos ndonjë kufizim për armët me rreze të gjatë veprimi që Ukraina ka zhvilluar – të tilla si raketat e saj Flamingo dhe Long Neptune.
A është ky një plan përfundimtar paqeje?
Dihet që SHBA është e etur të ec përpara me shpejtësi sipas një “afati kohor agresiv” me këtë draft, me raportet që sugjerojnë se Ukraina ka afat deri në Ditën e Falënderimeve në fund të javës së ardhshme për ta rënë dakord me të.
Po ashtu, Sekretari i Shtetit i SHBA-së, Marco Rubio, i cili ishte i përfshirë në hartimin e tij, e përshkroi atë si “një listë idesh të mundshme për t’i dhënë fund kësaj lufte”, dhe Ministri i Jashtëm gjerman Johann Wadephul e ka bërë të qartë se nuk i sheh 28 pikat si një plan përfundimtar, pasi ka folur me zyrtarin tjetër kyç të SHBA-së të përfshirë, të dërguarin e Trumpit, Steve Witkoff.
Në disa aspekte, drafti i dokumentit duket si një punë në zhvillim e sipër, me disa detaje që u zbuluan në faqet e internetit amerikane të enjten që nuk janë më të dukshme.
Bashkimi Evropian tha se nuk e kishte parë zyrtarisht planin ende, dhe ministria e jashtme ruse tha të njëjtën gjë.