Rritja e nxehtësisë po ndikon tashmë në ekonominë e Evropës dhe studiuesit paralajmërojnë se humbjet në PBB dhe produktivitet do të përkeqësohen në dekadat e ardhshme.
Viti i kaluar ishte viti më i ngrohtë i regjistruar ndonjëherë si në Evropë ashtu edhe në nivel global, me temperatura që tejkalonin të gjitha nivelet e mëparshme që nga viti 1850. Globalisht, dhjetë vitet e fundit shënojnë gjithashtu dekadën më të ngrohtë të regjistruar ndonjëherë.
Evropa është kontinenti që po ngrohet më shpejt në Tokë, me temperaturën që është rritur me dyfishin e normës mesatare globale që nga vitet 1980, sipas raportit Evropian të Gjendjes së Klimës.
Disa studime tregojnë se frekuenca në rritje e valëve të të nxehtit tashmë po ka ndikime të konsiderueshme në ekonominë evropiane, duke çuar në humbje të PBB-së dhe produktivitetit të punës. Ekspertët paralajmërojnë se këto ndikime ekonomike do të rriten ndjeshëm në dekadat e ardhshme.
Efektet e rritjes së temperaturave ndryshojnë ndjeshëm në të gjithë Evropën, por Euronews analizon se cilat vende po përballen me humbjet më të mëdha në PBB dhe produktivitetin e punës.
David García-León dhe kolegët e tij, në një studim të botuar në Nature Communications, shqyrtuan valët e të nxehtit gjatë katër viteve jashtëzakonisht të nxehta – 2003, 2010, 2015 dhe 2018 – dhe krahasuan ndikimet e tyre me periudhën historike bazë të viteve 1981 deri më 2010.
Në ato vite të përzgjedhura, dëmet totale ekonomike të vlerësuara nga valët e të nxehtit varionin midis 0.3% dhe 0.5% të produktit të brendshëm bruto (PBB) të Evropës, duke mbuluar vendet e BE27, Mbretërinë e Bashkuar dhe EFTA-n. Kjo përfaqëson 1.5 deri në 2.5 herë humbjet mesatare vjetore ekonomike nga nxehtësia ekstreme gjatë periudhës 1981-2010, të cilat ishin afërsisht 0.2% të PBB-së.
Këto vlerësime supozojnë se nuk zbatohen masa shtesë zbutëse ose përshtatëse.
Sipas artikullit, humbjet mesatare ekonomike nga valët e të nxehtit parashikohet të rriten nga mesatarja historike prej 0.21% të PBB-së (1981–2010) në 0.77% në vitet 2035–2045, 0.96% në vitet 2045–2055 dhe përtej 1.14% deri në vitet 2060. Këto parashikime mund të ndryshojnë në varësi të asaj se sa ndryshojnë numrat nga mesatarja.
Evropa Jugore përballet me humbjet më të mëdha
Vende si Qiproja, Kroacia, Portugalia, Malta, Spanja dhe Rumania tregojnë humbjet më të larta ekonomike të parashikuara, me ndikime që arrijnë ose tejkalojnë -2.5% të PBB-së deri në periudhën 2055–2064. Greqia dhe Italia (të dyja -2.17%) dhe Franca (-1.46%) pritet gjithashtu të kenë humbje të konsiderueshme deri në vitet 2060.
Të gjitha këto vende janë tashmë të cenueshme për shkak të klimave të tyre më të nxehta dhe parashikohet të shohin rritjet më dramatike të dëmeve nga vala e të nxehtit.
Mbretëria e Bashkuar dhe Irlanda më pak të prekura
Mbretëria e Bashkuar, Irlanda, Danimarka, Holanda dhe Belgjika tregojnë ndikime relativisht më të ulëta në PBB, duke qëndruar përgjithësisht nën -0.5% edhe në skenarët më të këqij të ardhshëm. Megjithatë, pothuajse të gjitha vendet, madje edhe në rajonet më të ftohta, tregojnë një trend të vazhdueshëm në rënie, duke treguar përkeqësim të efekteve me kalimin e kohës.
OECD zbulon humbje të mundshme të produktivitetit të punës
Raporti i OECD-së i vitit 2024 nga Hélia Costa dhe kolegët e saj, që mbulon 23 vende – përfshirë 21 në Evropë, së bashku me Japoninë dhe Korenë e Jugut – zbulon se temperaturat e larta ulin produktivitetin e punës. Hulumtimi mbështetet në të dhëna të hollësishme të motit dhe informacione financiare nga mbi 2.7 milion firma midis viteve 2000 dhe 2021.
Ata zbulojnë se si një rritje në numrin e ditëve me temperaturë të lartë ashtu edhe shfaqja e valëve të të nxehtit e ulin ndjeshëm produktivitetin e punës. Vlerësimet e tyre bazë tregojnë se dhjetë ditë shtesë mbi një temperaturë prej 35°C gjatë një viti rezultojnë në një ulje prej 0.3% të produktivitetit vjetor të punës së firmave. Kjo është 0.2% kur matet mbi 30°C.
Kur temperatura është mbi 40°C, ndikimi rritet ndjeshëm — duke ulur produktivitetin me mbi 1.5%, duke arritur në 1.9%. Efektet variojnë nga -1.1% në -2.7%, duke sugjeruar që në këtë skenar më ekstrem, humbjet mund të kalojnë 2.5%.
Spanja është goditur më rëndë nga nxehtësia
Simulimet e OECD-së zbuluan gjithashtu humbjet e mundshme të produktivitetit për shkak të stresit nga nxehtësia në të gjitha vendet në periudhën e mostrës dhe në të ardhmen. Spanja regjistroi ndryshimin më të lartë në produktivitetin e punës për shkak të rritjes së ditëve me stres nga nxehtësia, me një rënie prej 0.22% midis periudhave 2000–2004 dhe 2017–2021.
Franca dhe Hungaria pasuan, secila me një humbje prej 0.13%. Vende të tjera me humbje prej 0.1% ose më shumë përfshijnë Sllovakinë, Bullgarinë, Slloveninë, Italinë, Poloninë dhe Rumaninë.
Kur stresi nga nxehtësia shoqërohet me një rritje të temperaturës prej 2°C në simulim, që përfaqëson kushtet e ardhshme, niveli i humbjeve të produktivitetit rritet ndjeshëm. Simulimi sugjeron që produktiviteti i punës mund të bjerë me mbi 0.8% në Spanjë dhe me rreth 0.5% në Itali dhe Bullgari. Në të kundërt, vendet veriore si Danimarka dhe Finlanda pritet të përballen me humbjet më të vogla.
Midis pesë ekonomive më të mëdha të Evropës, Mbretëria e Bashkuar tregon vazhdimisht rënien më të ulët të produktivitetit në të dy skenarët.
A po i kushtojnë vëmendje vendet evropiane?
David García-León, këshilltar shkencor në Ministrinë spanjolle të Bujqësisë, Peshkimit dhe Ushqimit, vuri në dukje se disa praktika përshtatjeje janë tashmë të zakonshme në Evropë. Për shembull, punëtorët në natyrë shpesh ndryshojnë orarin e tyre të punës gjatë muajve të verës dhe bëjnë pushime të detyrueshme për të shmangur stresin nga nxehtësia.
“Këto praktika në mënyrë të pashmangshme do të duhet të zgjerohen në rajone më veriore, ndërsa valët e të nxehtit bëhen më të shpeshta dhe intensive”, tha ai për Euronews Business.
Ai tha se disa vende kanë zbatuar tashmë mjete si sistemet e paralajmërimit të hershëm lokal për nxehtësinë ekstreme, por këto duhet të zgjerohen në të gjithë Evropën.
Hélia Costa, ekonomiste në OECD dhe autore kryesore e raportit, theksoi se shumë prej tyre kanë zbatuar ose propozuar masa si rregullimi i punës në natyrë gjatë valëve të të nxehtit.
Rekomandime politikash nga ekspertët
Costa ofroi dy prioritete të rëndësishme politike.
“Së pari, nevoja urgjente për të ruajtur dhe për të rritur përpjekjet e fuqishme për zbutjen e klimës për të frenuar intensitetin dhe frekuencën në rritje të valëve të të nxehtit – dhe në këtë mënyrë për të zvogëluar dëmin në burim”, tha ajo për Euronews Business.
“Së dyti, ne theksojmë rëndësinë e miratimit të masave të përshtatjes, si përmirësimi i ventilimit në vendin e punës, rregullimi i orarit të punës për të shmangur nxehtësinë maksimale ose zgjerimi i hapësirave të gjelbra urbane për të ulur temperaturat e ambientit”, shtoi ajo.
García-León theksoi se masat e mëparshme nuk janë më të mjaftueshme, duke pasur parasysh frekuencën dhe intensitetin në rritje të ngjarjeve ekstreme të nxehtësisë.
“Politikat e shëndetit në punë duhet të plotësohen nga politika më të gjera publike që mbështesin hartimin e planeve lokale të adaptimit. Për shembull, masat e planifikimit urban dhe hapësinor janë thelbësore për të zbutur efektin e ishullit të nxehtësisë”, tha ai.
Vendet evropiane më të prekura nga ndryshimet klimatike ndryshojnë ndjeshëm