Në vizitën e tij të parë në Shtëpinë e Bardhë, që nga vrasja e kritikut saudit Jamal Khashoggi që shkaktoi zemërim global, Princi i Kurorës Mohammed bin Salman është në një mision për të rimarrë vendin e tij në skenën botërore dhe për t’i provuar Presidentit Donald Trump se mbështetja e lidershipit të tij të fuqishëm, ia vlente të rrezikonte.
Takimi i së martës midis Trump dhe sundimtarit de facto të Arabisë Saudite – i njohur gjerësisht si MbS – nënvizon një marrëdhënie të ndërtuar mbi interesa strategjike që kanë mbijetuar edhe pse trazirat rreth vrasjes së Khashoggi në vitin 2018, një person i brendshëm i shndërruar në kritik, i përkasin historisë.
Shtatë vjet më vonë, MbS tani e paraqet veten si ndërmjetës paqeje, duke riparuar lidhjet me Iranin, duke nxitur një armëpushim në Gaza dhe duke mirëpritur Sirinë përsëri në gjirin arab, një ndryshim i rëndësishëm nga një princ që dikur ishte cilësuar i pamatur për përfshirjen në luftën e Jemenit.
Si reformist ashtu edhe autokrat, MbS është shfaqur si udhëheqësi më i rëndësishëm dhe i guximshëm në historinë moderne të mbretërisë – duke nxitur transformimin e saj dhe duke formësuar të ardhmen e saj.
PRINCI THEU KODE TË ASHPRA SOCIALE
Në vendlindje, në më pak se një dekadë, 40-vjeçari ka nisur një revolucion shoqëror të paparë që kur gjyshi i tij, Mbreti Abdulaziz, krijoi mbretërinë nga fiset e shkretëtirës dhe vulosi aleancën e saj fatale me Uashingtonin.
Princi ka shfuqizuar policinë fetare, dikur të frikshme, ka lënë mënjanë klerikët dhe ka fshirë nga faqja e dheut kode shoqërore të ashpra për dekada të tëra. Gratë tani ngasin makinën, punojnë dhe përzihen lirisht me burrat – liri që dikur ndëshkoheshin me rrahje me kamxhik.
Në një mbretëri që dikur i vishte gratë me abaja dhe hixhabe të zeza të detyrueshme, yjet e popit dhe sfilatat e modës tani ndriçojnë Riadin, duke e rimodeluar imazhin e Arabisë Saudite nga një teokraci e izoluar, në një komb që po shkon drejt modernitetit.
Në skena të paimagjinueshme vetëm pak vite më parë, Jennifer Lopez dhe Camila Cabello elektrizuan skenën e Riadit, së fundmi – Lopez me një kostum trupi vezullues, Cabello me një fustan transparent – ndërsa modelet e Elie Saab pushtuan pistën, para një publiku që përfshinte ikonat e Hollivudit Halle Berry dhe Monica Bellucci.
Por e njëjta dorë që hapi shoqërinë saudite e ka shtrënguar kontrollin e saj mbi pushtetin. Mospajtimi u shtyp, kritikët u heshtën dhe qendrat rivale të pushtetit u mbyllën dhe u çmontuan.
Mesazhi është i pagabueshëm: reforma vazhdon vetëm sipas kushteve të MbS-së — dhe besnikëria ndaj princit të kurorës është çmimi i saj.
Mbërritja e MBS do të jetë një moment ‘para-kurorëzimit’, thotë një analist
Globalisht, udhëheqësi i eksportuesit më të madh të naftës ka dalë i paepur nga vrasja e Khashoggit nga operativët sauditë – një agjenci amerikane e inteligjencës që lidhet me të. Ai mohoi se e urdhëroi atë, por pranoi përgjegjësinë si sundimtar de facto.
Kandidati i atëhershëm presidencial, Joe Biden, tha se Arabia Saudite duhet të shpallet e përjashtuar për shkak të vrasjes. Por Uashingtoni në fund të fundit eci përpara, i nxitur nga energjia, mbrojtja dhe teknologjia.
Kthimi i Trump në Shtëpinë e Bardhë në vitin 2025, ringjalli një ngrohtësi transaksionale: premtime për investime prej 600 miliardë dollarësh nga Arabia Saudite, lëvdata të shumta dhe interes të përbashkët për një pakt mbrojtjeje.
“Khashoggi nuk është harruar plotësisht. Por a duhet që marrëdhënia midis dy shteteve të rëndësishme të bazohet vetëm në një incident, apo duhet të merret parasysh interesi më i madh i Shteteve të Bashkuara ose Arabisë Saudite për të ecur përpara?” tha Douglas A. Silliman, president i Institutit të Shteteve të Gjirit Arab në Uashington.
Kur MbS të zbarkojë në Uashington, ai do të pritet me madhështinë që zakonisht i rezervohet një monarki të ardhshëm.
“Ky do të jetë një moment para kurorëzimit”, tha Steve Clemons, një analist nga Uashingtoni, duke sinjalizuar se e ardhmja e mbretërisë tani i përket princit të saj të ri.
Paul Salem i Institutit të Lindjes së Mesme vuri në dukje se pavarësisht krizave të kaluara – përfshirë sulmet e 11 shtatorit 2001, kur 15 rrëmbyes ishin sauditë – SHBA-ja dhe Arabia Saudite mbeten të lidhura nga e njëjta llogaritje e ftohtë që ka përcaktuar lidhjet e tyre: interesa të përbashkëta në energji, mbrojtje dhe tani në inteligjencën artificiale.
“Inteligjenca Artificiale është nafta e shekullit të 21-të dhe Amerika ka nevojë për energjinë dhe kapitalin e Gjirit”, tha Salem, duke shtuar se mbrojtja është thelbësore për marrëdhënien, me SHBA-në që ofron garanci sigurie.
FYTYRA E MBS-IT DOMINON MEDIAT, QENDRAT TREGTARE DHE TABELAT E BILLBOARD-IT
Ngritja e MbS shënon një ndryshim brezash. Ai do të jetë monarku i parë që rrjedh nga një nip i themeluesit të mbretërisë, Mbretit Abdulaziz, duke thyer kështu traditën e dekadave të tëra.
Që nga fillimi, ai e formuloi misionin e tij me terma të guximshëm: “Shtatëdhjetë përqind e sauditëve janë nën 30 vjeç. Ne nuk do t’i humbasim 30 vitet e ardhshme, duke u marrë me ide ekstremiste. Do t’i shkatërrojmë ato sot”, deklaroi ai në vitin 2017 pasi u bë princ i kurorës, duke u zotuar të rivendoste një “Islam të moderuar dhe të ekuilibruar”, të hapur ndaj botës.
Ngritja e MbS filloi kur babai i tij, Mbreti Salman, u ngjit në fron në vitin 2015 dhe i dha atij portofole të fuqishme, përfshirë mbrojtjen. Në vitin 2017, ai rrëzoi kushëririn e tij më të madh, Mohammed bin Nayef, nga posti i trashëgimtarit në një grusht shteti në pallat, duke përmbysur një hierarki të qeverisur prej kohësh nga vjetërsia. Televizioni saudit tregoi MbS duke i puthur dorën Nayef, një gjest i koreografuar uniteti, që maskonte një rrëmbim pushteti.
Prania e tij dominon jetën publike: fotot e tij janë nëpër qendra tregtare, tabela reklamash dhe media lokale, çdo iniciativë paraqitet si një vepër mjeshtërore. Megjithatë, metodat e tij mbeten të errëta. Masat e ashpra kanë heshtur debatin, nëse ambiciet e tij ekonomike mund të sjellin rezultate.
Nën MbS, Arabia Saudite ka pushtuar gjithashtu arenën globale sportive, duke bashkuar qarkun e golfit LIV të mbështetur nga PIF me PGA Tour të Amerikës së Veriut, duke joshur ikona të futbollit si Cristiano Ronaldo dhe duke siguruar të drejtat e organizimit të Lojërave Dimërore Aziatike 2029, ndërsa kandidoi për Kupën e Botës FIFA 2034.