Pas më shumë se tre vitesh kërkimesh dhe debatesh, një grup ekspertësh i emëruar nga Organizata Botërore e Shëndetësisë thotë se çështja se si filloi COVID-19 mbetet e pazgjidhur.

Grupi publikoi raportin e tij përfundimtar duke përmendur mungesën e aksesit në të dhëna kritike – veçanërisht nga Kina – si arsyen kryesore për gjetjet e tij jo përfundimtare.

Ndërsa shumica e provave shkencore të disponueshme ende mbështesin teorinë se virusi e ka origjinën nga kafshët dhe është përhapur te njerëzit, grupi tha se nuk ishte në gjendje të hetonte ose të përjashtonte një origjinë të lidhur me laboratorin për shkak të mungesës së informacionit.

Pa qasje në qindra sekuenca gjenetike virale dhe të dhëna të detajuara të biosigurisë nga Kina, grupi nuk mundi të arrinte në një konsensus.

Çfarë thotë raporti i OBSH-së për origjinën e COVID-it?

Dr. Marietjie Venter, kryetare e Grupit Këshillimor Shkencor të OBSH-së për Origjinën e Patogjenëve të Rinj (SAGO), tha se shumica e të dhënave shkencore tregojnë për një përhapje zoonotike – që do të thotë se virusi ka të ngjarë të përhapet nga kafshët, ndoshta lakuriqët e natës, te njerëzit nëpërmjet një strehuesi të ndërmjetëm.

Bëhet e ditur se nuk ka prova që COVID-19 është projektuar qëllimisht ose që virusi qarkullonte jashtë Kinës para dhjetorit 2019.

Në shtator, shkencëtarët ngushtuan një listë të kafshëve të mundshme ndërmjetëse për të përfshirë qentë rakunë, macet civet dhe minjtë bambu – specie të njohura si të ndjeshme ndaj koronavirusëve.

Pavarësisht kërkesave të përsëritura drejtuar autoriteteve kineze, grupi i OBSH-së tha se iu mohua qasja në të dhëna kyçe që mund të kishin konfirmuar ose përjashtuar një aksident në laborator.

Kjo përfshinte të dhëna të biosigurisë dhe sekuenca nga rastet e hershme të Wuhan.

Për shkak të kësaj, grupi nuk mundi ta vlerësonte plotësisht teorinë e rrjedhjes në laborator.

Venter tha se teoria mbetet spekulative dhe e politizuar, dhe “e pambështetur nga shkenca” – por theksoi se as nuk mund të përjashtohet.

Çfarë ndodhi gjatë hetimit?

Hetimi u zhvillua gjatë disa viteve, me momente kyçe që pasqyronin si përpjekjet shkencore ashtu edhe pengesat politike.

2021: Studimi fillestar i OBSH-së mbi origjinën tha se një rrjedhje informacioni në laborator ishte “jashtëzakonisht e pamundur”, duke favorizuar një origjinë natyrore.

2022–2024: Grupi i sapoformuar SAGO vazhdoi hetimin, por u përball me sfida të vazhdueshme në aksesin e të dhënave.

2025: Më 27 qershor, u publikua raporti përfundimtar. Një anëtar kishte dhënë dorëheqjen më herët gjatë javës dhe tre të tjerë kërkuan që emrat e tyre të hiqeshin.

Drejtori i Përgjithshëm i OBSH-së, Tedros Adhanom Ghebreyesus, e quajti një “imperativ moral” zbulimin e origjinës së virusit, duke përmendur më shumë se 20 milionë vdekje dhe triliona dollarë humbje ekonomike globale.

Qeveria kineze ka mohuar vazhdimisht mundësinë e një rrjedhjeje informacioni në laborator dhe ka sugjeruar që kërkimi për origjinën duhet të shtrihet në vende të tjera.

Ndërkohë, presidenti i SHBA-së, Donald Trump, ka argumentuar prej kohësh se virusi erdhi nga një aksident në laborator në Kinë.

Megjithatë, një vlerësim i inteligjencës amerikane arriti në përfundimin se nuk ka prova të mjaftueshme për të vërtetuar këtë teori.

Ndryshe, me hetimin zyrtar të OBSH-së që tani është mbyllur, përgjigjet e mëtejshme mund të varen nga gatishmëria e vendeve për të ndarë të dhëna dhe për të bashkëpunuar me ekspertë ndërkombëtarë.

Hulumtimi i pavarur mbi origjinën pritet të vazhdojë, ndërsa mbikëqyrja zgjerohet për të ndjekur shpërthimet e ardhshme.

Thirrjet për rritjen e transparencës në ndarjen globale të të dhënave shëndetësore ka të ngjarë të rriten, veçanërisht duke pasur parasysh tensionet politike që formësuan debatin mbi origjinën e COVID-19.