Ndërprerja masive e energjisë elektrike në Spanjë ishte dështimi më i keq me rrjetin e rrymës në çdo vend të zhvilluar në kohët moderne dhe duket sikur “mban erë”.

Kështu raporton media britanike “The Telegraph”, sipas së cilës burime në Bruksel i kanë thënë se autoritetet po kryenin një eksperiment përpara se sistemi të binte. Në artikull nënvizohet se spanjollët ishin duke testuar kufijtë e mbështetjes te burimet e rinovueshme të energjisë, duke e parë këtë si një problem për planin e vendit iberik për të hequr dorë nga përdorimi i reaktorëve bërthamorë deri në vitin 2027.

Besimi në hetimin aktual ka arritur në pikën më të ulët në radhët e popullit spanjoll. Qeveria socialiste e Pedro Sánchez po përpiqet të fitojë kohë me shpjegime që ose nuk kanë asnjë kuptim teknik ose çojnë në absurditet, ndërsa kompania Red Eléctrica, e cila drejton rrjetin, akuzohet se i pengon të gjithë.

Qeveria duket se e ka kryer testimin pa kujdes, përpara se të bënte investimet e nevojshme në një rrjet inteligjent të sofistikuar të shekullit të 21-të, të aftë për ta përballuar atë.

Dikush kujton shkrirjen e Çernobilit në vitin 1986, e cila filloi si një provë për të simuluar atë që ndodh me një reaktor ftohës në kushte ndërprerjeje të energjisë. Operatorët injoruan paralajmërimet se reaktori numër 4 kishte shumë pak energji dhe kjo shkaktoi një dështim të vazhdueshëm.

Nëse vërtetohet se ndërprerja e energjisë elektrike ishte një eksperiment i kontrolluar që shkoi keq, dhe nëse ky informacion i është mbajtur i fshehtë publikut për gati katër javë, e Majta Spanjolle përballet me një shok elektoral.

Qeveria ka kontroll de facto mbi Red Eléctrica përmes një aksioni të artë (në shkelje të normave të BE-së). Ajo vendosi në krye një politikane socialiste dhe besnike të partisë, edhe pse nuk kishte përvojë në këtë fushë dhe u përball me kritika të ashpra në atë kohë. Paga e saj në këtë punë të shkëlqyer është gjashtë herë më e lartë se ajo e kryeministrit spanjoll.

Kryetari i mëparshëm dha dorëheqjen në shenjë proteste për ndërhyrjen politike dhe madje e akuzoi qeverinë se po e shtynte përpara agjendën e saj të gjelbër me zell “mesianik”, por pa ndërmarrë hapat shoqërues të nevojshëm për ta realizuar atë.

Shoqata Spanjolle e Kompanive të Energjisë Elektrike duke se ka humbur durimin. Ajo gati e ka cilësuar hetimin një parodi me një deklaratë therëse këtë javë.

Mënyra se si zhvillohet kjo sagë ka pasoja përtej Spanjës. Old Energy dhe e Djathta globale e kanë shfrytëzuar së bashku episodin për të ndjekur penalisht dhe dënuar prodhimin e energjisë së rinovueshme para gjyqit, duke shpresuar të ngulin një kunj në zemër të emetimeve neto zero.

“Spanja na kujton se burimet e energjisë me ndërprerje nuk mund të zëvendësojnë energjinë bazë të besueshme të ofruar nga lëndët djegëse fosile ose burime të tjera të qëndrueshme”, tha senatori republikan Steve Daines në një seancë dëgjimore në Capitol Hill këtë javë.

AELEC, e cila përfshin Endesa, IBM, Iberdrola dhe Schneider Electric, tha se autoritetet kishin përmbysur zinxhirin e mundshëm të shkakësisë.

Rezulton se nuk ishin gjeneratorët që dështuan të furnizonin energji të qëndrueshme në rrjet, por ishte rrjeti që dështoi ta menaxhonte atë dhe më pas i mbylli automatikisht gjeneratorët, qofshin diellorë, të erës, bërthamorë apo të gazit.

Kjo është pikërisht ajo që kishte thënë më parë José Donoso, kreu i shoqatës fotovoltaike të Spanjës. “Ne ishim viktima si të gjithë të tjerët. Ata thjesht na ndërprenë lidhjen. Ende nuk na është thënë asgjë”, tha ai.

AELEC tha se autoritetet në thelb e kishin kufizuar hetimin në një periudhë 20-sekondëshe më 28 prill, duke injoruar me dashje gjënë më të rëndësishme: një seri luhatjesh të egra të tensionit që filluan ditë më parë dhe tejkaluan nivelet e “emergjencës” në të gjithë gadishullin për dy orë para ndërprerjes së energjisë elektrike.

Tensioni u rrit nga 220 kilovoltë (kV) normalisht në ekstremet e 250 kV dhe kjo shkaktoi mbyllje sigurie.

Agjencia tha se autoritetet nuk kishin paraqitur asgjë për të mbështetur pretendimin e tyre se gjithçka filloi me një rënie të papritur prej 2.2 gigavatësh të energjisë së furnizuar në rrjet dhe se kjo nga ana tjetër shkaktoi reaksionin zinxhir, ndërsa theksohet se sistemi mund të përballojë rënie prej tre gigavatësh në çdo rast.

Dikush dyshon se qeveria po përpiqet të largojë vëmendjen nga përgjegjësia e saj. Bank of America thotë se Spanja ka investuar në rrjet me një raport prej 0.35 krahasuar me shpenzimet për burimet e rinovueshme gjatë pesë viteve të fundit, kundrejt 0.8 në Gjermani dhe Mbretërinë e Bashkuar.

“Vitet e mungesës së investimeve e kanë lënë rrjetin duke luftuar për të përballuar ritmin”, tha Tancrede Fulop, një analiste nga Morningstar. Të ardhurat e lejuara nga rrjetet e rregulluara të energjisë elektrike kanë dështuar vazhdimisht të mbajnë ritmin me inflacionin.

Janë bërë pretendime – dhe janë mohuar – se ka pasur mungesë inercie në rrjet pak para ndërprerjes së energjisë, duke bërë që frekuenca të bjerë nën 50 herc. Centralet e gazit dhe ato bërthamore ruajnë energjinë kinetike nga rotorët rrotullues për disa sekonda pas humbjes së energjisë, gjë që siguron një amortizator kritik.

Andries Wantenaar, nga Rethink Energy, thotë se “Spanja ishte thjesht neglizhente”.

Në rastin e Spanjës, Pedro Sánchez mund të bëjë më mirë të ndalojë së zhvilluari luftë guerile kundër industrisë së tij bërthamore. Foro Nuclear tha se shtatë reaktorët e Spanjës kanë një moshë mesatare prej 47 vjetësh dhe mund të zgjaten në mënyrë të sigurt deri në 60 vjet ose më shumë.

Derisa të dimë pse tensioni u përkeqësua para ndërprerjes së energjisë, është e pamundur të dimë se çfarë ndodhi në të vërtetë, dhe Sánchez e miqtë e tij duken të vendosur të na pengojnë ta zbulojmë.

Sipas “The Telegraph”, është Partia Socialiste e Punëtorëve Spanjollë ajo që duhet të shkojë në gjyq politik për këtë fiasko