Bashkimi Evropian për dekada të tëra është mbështetur në një rregull të pashkruar: Gjermania ishte përgjegjëse për ekonominë, ndërsa Franca për ushtrinë. Kjo marrëveshje tani i përket së kaluarës dhe rolet po ndryshojnë në mënyrë dramatike.
Ndërsa Gjermania po përgatitet të bëhet fuqia kryesore ushtarake e Evropës, ekuilibri politik në kontinent po tronditet. Franca po lufton për të ruajtur rëndësinë e saj, ndërsa në Poloni, armatosja gjermane njëkohësisht zgjon fantazmat e së kaluarës dhe shpresën se boshti Berlin-Varshavë mund të bëhet mburoja më e fortë kundër Rusisë, shkruan Politico.
Pritshmëritë ndaj Berlinit janë të mëdha. “Kudo që shkoj në botë, nga Balltiku në Azi, njerëzit kërkojnë që Gjermania të marrë më shumë përgjegjësi”, tha Christoph Schmid, deputet socialdemokrat gjerman në komisionin e mbrojtjes të Bundestagut, transmeton KFVA.
“Pritshmëria është që Gjermania më në fund të forcojë dhe të harmonizojë peshën e saj ekonomike me fuqinë mbrojtëse”, shtoi ai. Vizion i një Gjermanie me ushtrinë më të madhe në Evropë, të pajisur me teknologjinë më të avancuar, është shumë larg nga imazhi i Bundeswehrit kaotik, i cili për vite me radhë ka qenë objekt talljesh. Kjo fuqi e re ushtarake, e lidhur me forcën politike dhe ekonomike, po krijon një Gjermani dominuese ndaj së cilës pjesa tjetër e Evropës do të duhet të përshtatet.
Plani është që deri në vitin 2029 Gjermania të shpenzojë 153 miliardë euro në vit për mbrojtjen, që përbën rreth 3.5 për qind të PBB-së dhe është zgjerimi më ambicioz ushtarak i vendit që nga ribashkimi. Për krahasim, Franca synon të arrijë një shpenzim prej rreth 80 miliardë eurosh deri në vitin 2030. Polonia, nga ana tjetër, këtë vit planifikon të shpenzojë 44 miliardë euro, pra madje 4.7 për qind të PBB-së – përqindja më e lartë në NATO.
Ky ndryshim tektonik ndjehet edhe në Bruksel. Një zyrtar i BE-së e quajti ndryshimin në potencialin ushtarak gjerman “telurik”, pra gjigant, ndërsa një diplomat tjetër ishte më i drejtpërdrejtë “kjo është gjëja më e rëndësishme që po ndodh aktualisht në nivelin e BE-së.” Pyetja që qarkullon në korridoret e institucioneve evropiane është se sa “evropiane” do të jetë në të vërtetë kjo forcim i Gjermanisë.
Berlini po ndërton ushtrinë, por kryesisht për vete
Përgjigjja shihet në politikën e prokurimit. Berlini i është kundërvënë fuqishëm idesë që Komisioni Evropian të ketë më shumë kompetenca në blerjen e armëve dhe planifikon të mbështetet në korniza kombëtare, duke përdorur sistematikisht nenin 346 të Traktatit të BE-së, i cili u lejon vendeve të anashkalojnë rregullat e konkurrencës së tregut dhe të favorizojnë kompanitë vendase. Kjo qasje “Gjermania në radhë të parë” tashmë po zbatohet në praktikë.
Dokumentet e brendshme të prokurimit tregojnë se Berlini po përgatitet të miratojë në Bundestag kontrata mbrojtjeje me vlerë 83 miliardë euro deri në fund të vitit 2026. Kjo është vetëm fillimi, pasi “lista e dëshirave” afatgjatë e Bundeswehrit arrin deri në 377 miliardë euro. Po ashtu është domethënëse edhe se ku do të shkojë ky para. Më pak se 10 për qind e kontratave të reja do t’u jepen furnitorëve amerikanë – një ndryshim i madh pas shumë vitesh ku Uashingtoni ishte partneri kryesor. Pothuajse e gjithë pjesa tjetër do të mbetet në Evropë, dhe pjesa më e madhe në vetë Gjermaninë.
Pakënaqësi në Paris
Një zhvillim i tillë i ngjarjeve në Paris po ndiqet me një përzierje skepticizmi dhe shqetësimi. Pavarësisht përpjekjeve të presidentit francez, Emmanuel Macron për të përmirësuar marrëdhëniet, mosbesimi ndaj Berlinit në qarqet franceze të mbrojtjes mbetet thellësisht i rrënjosur.
“Kjo është diku mes kujdesit dhe ndjenjës së kërcënimit. Do të jetë e vështirë të punohet me ta, sepse do të jenë jashtëzakonisht dominues”, tha një zyrtar francez i mbrojtjes.
I njëjti zyrtar shtoi se fuqia industriale dhe ekonomike e Gjermanisë është po aq shqetësuese sa edhe armatosja e saj “nuk do të kenë nevojë të sulmojnë Alsasin dhe Mozelin. Mund t’i blejnë thjesht”.
Përveç parehatisë historike, francezët shqetësohen edhe për rolin gjeopolitik që Berlini synon të luajë. “Ende nuk është e qartë çfarë dëshiron të bëjë Merz. Gjermania do të duhet të marrë një rol më të gjerë në nivel ndërkombëtar, por ende nuk dihet si”, tha një diplomat evropian.
Tensionet u thelluan edhe më tej për shkak të mosmarrëveshjeve rreth aeroplanit luftarak evropian të gjeneratës së ardhshme (FCAS) – një projekt prej 100 miliardë eurosh që duhej të ishte kurora e bashkëpunimit franko-gjerman-spanjoll. Për shkak të vonesave dhe grindjeve mbi ndarjen e punës, Berlini po shqyrton tashmë opsione alternative, gjë që ka alarmuar Parisin. Për Francën, FCAS është një projekt politik kyç, i lidhur me aftësinë e saj për parandalim bërthamor. Eric Trappier, drejtor ekzekutiv i kompanisë Dassault Aviation, pyeti hapur deputetët francezë “nuk jam kundër projektit, por kur Gjermania thotë se do ta përjashtojë Francën, a nuk ju shqetëson kjo?”
Varshava përshëndet, por me kujdes
Megjithatë, jo të gjithë e shohin armatosjen gjermane si kërcënim. Në Varshavë ajo shihet si një hap i nevojshëm dhe i vonuar.
“Polonia është bërë një fener i shkëlqyer midis aleatëve të NATO-s për sa i përket shpenzimeve ushtarake,” tha Marek Magierowski, ish-ambasadori polak. “Si pasojë, këmbëngulim që edhe partnerët e tjerë të ndjekin këtë shembull. Por nëse me të vërtetë na intereson mbrojtja kolektive, nuk mund të themi vazhdimisht: ‘Ju lutem, të gjithë shpenzoni më shumë për mbrojtje. Por jo ti, Gjermani.’”
Një pragmatizëm i ngjashëm vihet re edhe te zyrtarët e tjerë polakë, megjithatë e kaluara e përgjakshme hedh ende një hije të gjatë.
“Duke parë historinë, situatat kur Gjermania ka bashkuar fuqinë e saj ekonomike me forcën ushtarake gjithmonë kanë shkaktuar frikë,” tha Paweł Zalewski, zëvendësministër i mbrojtjes së Polonisë, duke shtuar se planet gjermane duhet të shihen në kontekstin e forcimit të ushtrive të të gjitha vendeve evropiane.
Sipas tij, forcimi i Gjermanisë është një përgjigje natyrale ndaj sinjaleve nga Uashingtoni për reduktimin e pranisë amerikane në Evropë.
“Vendet kryesore që do të mbrojnë krahun lindor do të jenë Polonia dhe Gjermania”, theksoi ai.
Megjithatë, kujtimet për politikën e ish-kancelares Angela Merkel ndaj Rusisë nuk harrohen lehtë.
“Ende e kujtojmë qëndrimin pro-rus të Merkelit,” shtoi Zalewski. “Ne i bëjmë thirrje Gjermanisë të tregojë sa fort do të mbrojë rendin ndërkombëtar kundër Rusisë. Nevojitet një kontroll i vazhdueshëm. Asgjë nuk harrojmë.”
Një shqetësim shtesë është ngritja e partisë së djathtë ekstreme Alternativa për Gjermaninë (AfD).
“Kur mendojmë për AfD-në dhe nëse ata mund të vijnë në pushtet… kjo është shqetësuese,” tha një zyrtar polak dhe shtoi se “AfD është pro-Putin dhe ka një program që flet për rimarrjen e disa territoreve polake. Nuk mund të hapim një debat të tillë në Evropë”.
Qendra e fuqisë po zhvendoset drejt lindjes
Në tërësi, forcimi i përshpejtuar i Gjermanisë dhe reagimet e ndara të partnerëve konfirmojnë se qendra e fuqisë evropiane po zhvendoset drejt lindjes.
Motori ekonomik i kontinentit po bëhet edhe shtytësi i tij ushtarako-industrial, ndërsa Franca mbështetet në kartën e saj bërthamore, dhe Polonia po shndërrohet në një fuqi të madhe konvencionale në krahun lindor të NATO-s.
Për Brukselin, kjo riorganizim është një provë thelbësore: a mund ta drejtojë BE-ja këtë vrull drejt strukturave të përbashkëta, apo do ta thellojë më tej fragmentimin mbrojtës të bllokut?
Për momentin, veprimet e Berlinit shihen si marrje përgjegjësie, jo si përpjekje për dominim. Megjithatë, edhe mbështetësit e tij pranojnë se përmasat e ndryshimit janë të vështira për t’u kuptuar plotësisht.
“Mund të jetë frikësuese, pa dyshim. Por, Gjermania ka aleanca. Ajo është pjesë e BE-së dhe e NATO-s – dhe shumë gjëra mund të ndodhin ndërkohë”, përfundoi një diplomat i BE-së.